donderdag 9 augustus, 2018 om 04:10
Geplaatst in
Uit de oude doos
Een drama in het Markveldseveld
Uit mondelinge overlevering was bekend dat er in het verleden een man en een vrouw waren doodgevroren aan de rand van het Markveldseveld. Vanwege het feit dat er te weinig aanknopingspunten waren voor verder onderzoek, bleef het bij een mondelinge overlevering.
Twee krantenartikelen uit 1888
In de Nieuwe Amsterdamsche Courant Algemeen Handelsblad van zondag 25 maart 1888 stond een klein bericht over Markvelde. Het bericht dat hieronder in zijn geheel wordt weergegeven, gaf voldoende aanknopingspunten tot het starten van een onderzoek.
Zondagmorgen jl. ging een boerenknecht uit de buurtschap Markvelde, onder de gemeente Diepenheim met zijn meisje naar Haaksbergen, om daar een dienst te zoeken. Daar zij des avonds, noch den volgenden dag terugkeerden, werden allerlei nasporingen naar de vermiste personen in het werk gesteld. Gisteren werden op eenige schreden afstand van elkaar hunne lijken gevonden onder een paar denneboomen aan de buitenkant van een dennenbosch in Markvelde. De volgende dag kwam de krant Het Nieuws van den Dag met aanvullende informatie. Vanwege de interessante inhoud wordt ook dit bericht in zijn geheel weergegeven. Zondag l.l. gingen de meid en de knecht van den boer B., te Markvelde bij Neede, er op uit om zich bij een anderen boer te verhuren, doch keerden 's avonds niet terug. Donderdagavond kwam men tot de treurige ontdekking dat beiden doodgevroren waren. Men vond hen onder een' grooten denneboom liggen.
De identiteit van de overledenen achterhaald
Nu de datum en plaats van overlijden bekend zijn, kan men via de overlijdensakten de namen van de overledenen eenvoudig achterhalen. Uit deze overlijdensakten is op te maken dat het gaat om Jan Willem Neijmeijer en Gerritjen Korten. Verder werden ook het tijdsstip en de locatie waar men de overleden personen heeft aangetroffen vrij nauwkeurig weergegeven. De 23-jarige Neijmeijer en zijn 21-jarige vriendin werden op 22 maart 1888 om vijf uur ’s middags aan de weg van Markvelde naar Haaksbergen levenloos aangetroffen. Nu is door de ruilverkaveling het wegennet ingrijpend verandert, maar met behulp van oude kaarten is ook dit probleem op te lossen. Hierover later meer.
Het weer op 18 maart 1888
Op het eerste gezicht lijkt het nogal vreemd dat er mensen doodgevroren zijn in de tweede helft van maart. Een rondgang op internet leert ons al snel dat het weer omstreeks 18 maart 1888 behoorlijk extreem was. Uit een aantal Belgische bronnen kan men afleiden dat het op 18 maart 1888 erg koud was. De Vlaamse weerman Frank Deboosere vermeld op zijn website dat de thermometer op 19 maart 1888 niet hoger kwam dan min 4,8 graden Celsius. In Nederland is er uit die tijd helaas geen exacte data over het weer voorhanden. Er is alleen via enkele Nederlands kranten bekend dat de wind vanuit het noorden kwam en dat er een aanzienlijke hoeveelheid sneeuw lag. Verder kan men uit een aantal websites opmaken dat het weer in de staat New York en omgeving in de periode 12 t/m 14 maart 1888 uitermate extreem was. Op 13 maart 1888 daalde de temperatuur in New York city zelfs tot 6 graden Fahrenheit. Dit is circa min 14 graden Celsius.
Neijmeijer en Korten “woonden” bij Bisperink in Markvelde
Het reeds vermelde krantenartikel geeft aan dat de meid en knecht bij boer “B” te Markvelde in dienst waren. In Markvelde waren er destijds behoorlijk veel namen die begonnen met de letter B. Na enig speurwerk in het bevolkingsregister van de gemeente Diepenheim werd duidelijk dat de ze ingeschreven stonden bij Bisperink. Jan Willem Neijmeijer stond ingeschreven bij Bisperinkop het plaatsje Relleker. Deze boerderij lag dicht bij de Markveldse watermolen. Gerritjen Korten stond ingeschreven bij Bisperink op het erve Bisperink. Het plaatsje Relleker ligt aan de Deldensestraat 8 en het erve Bisperink ligt aan de Oude Deldensestraat 7. Jan Willem Neijmeijer werd geboren in Markvelde op het plaatsje Veldhuis. Deze boerderij is nu te vinden aan de Achterveldweg 2. Zijn vriendin Gerritjen Korten kwam uit Ruurlo. Uit meerdere krantenartikelen en diverse mondelinge overleveringen kan worden opgemaakt dat het stel samen op weg was gegaan naar Haaksbergen. Gerritjen Korten zocht een nieuwe betrekking en haar vriend Jan Willem was met haar meegegaan. Hoewel het behoorlijk koud was toen ze vertrokken, hebben ze blijkbaar de gevaren van onderkoeling onderschat. De reis ging te voet over onverharde wegen en door een pak sneeuw waren deze ook nog eens slecht begaanbaar. Met de wind vanuit het noorden en daarmee gepaard gaande lage temperatuur lag onderkoeling op de loer.
Onderkoeling nader beschouwd
In de tabel en de daaronder staande tekst worden summier een aantal onderkoelingsverschijnselen beschreven. De werkelijke lijst is echter veel langer. Met het overlijden van Jan Willem en Gerritjen in het achterhoofd is er op internet specifiek op deze manier naar onderkoeling gezocht.
LichaamstemperatuurVerschijnselen bij onderkoeling
35° CDesoriëntatie, verlaagde hartslag en verwardheid
33° CSpierstijfheid, grote pupillen en verwardheid, rillen en huiveren is gestopt, krampen, onsamenhangend spreken
31° CGeen peesreflexen meer, het slachtoffer kan bewusteloos raken door onvoldoende zuurstoftoevoer
We spreken van onderkoeling als de centrale lichaamstemperatuur onder de 34°C komt. De verschijnselen van onderkoeling zijn niet altijd meteen zichtbaar. Soms heeft het slachtoffer zelf niet eens in de gaten dat hij/zij onderkoeld raakt. Een ernstig onderkoeld persoon voelt namelijk zelf geen koude meer!
1e fase van onderkoeling: Het slachtoffer heeft het koud, het lichaam gaat rillen, er ontstaat een hongergevoel en een snelle pols.
2e fase van onderkoeling: Het slachtoffer is weinig beweeglijk, stamelt, heeft trage reflexen en wordt apathisch (wil gaan slapen)
3e fase van onderkoeling: Als er niets gedaan wordt aan de onderkoeling, zal bewusteloosheid optreden en kan het slachtoffer aan een hartstilstand overlijden.
Onderkoeling was vrijwel zeker de oorzaak van overlijden
Wanneer men een aantal symptomen van onderkoeling op een rij zet dan is het zeer aannemelijk te maken, dat Jan Willem en zijn vriendin Gerritjen hierdoor zijn overleden.
A Op een koude dag met veel wind heeft het stel een zeer lange wandeling gemaakt.
B Een ernstig onderkoeld persoon voelt zelf geen koude meer. Dus was er in hun belevingswereld geen reden meer aanwezig om ergens onderdak te zoeken. Het stel is op de terugreis in de nabije omgeving van Jan Willems ouderhuis geweest. De weg van Markvelde naar Haakbergen liep op een afstand van circa 500 á 600 meter langs de ouderlijke woning van Jan Willem. Blijkbaar waren ze toen al behoorlijk onderkoeld, want ze hebben de noodzaak om de reis te onderbreken niet ingezien. In feite hebben ze voldoende kansen gehad om ergens bij een boer aan te kloppen en daar te overnachten. Ze moeten de laatste kilometers van hun reis zeker enkele boerderijen op een steenworp afstand gepasseerd zijn. Waren ze iets verder doorgelopen, dan hadden ze eveneens een mogelijkheid gehad om te overnachten. De dennen waaronder hun levenloze lichamen gevonden zijn stonden namelijk op een loopafstand van minder dan vijf minuten van het plaatsje de Kiffe. Nu is dit Deldensestraat 7. Het is zeer onwaarschijnlijk dat het stel in het donker is verdwaald. Jan Willem was namelijk op bekend terrein. Hij is in deze omgeving geboren en hij werkte eveneens in de nabije omgeving. Verder zijn ze dichtbij de weg gevonden en niet ergens midden in het veld.
C Desoriëntatie en verwardheid hebben Jan Willem en Gerritjen waarschijnlijk parten gespeeld. Dit in combinatie met de wil om te gaan slapen is het stel vrijwel zeker fataal geworden. Gerritjen en Jan Willem zijn waarschijnlijk gaan zitten of liggen en daardoor koelden ze nog sneller af. De kou werd niet meer gevoeld en de slaap kon snel intreden. Zelfs als ze na verloop van tijd weer wakker zijn geweest, dan is de kans zeer groot dat de spierstijfheid ervoor heeft gezorgd dat opstaan niet meer mogelijk was. In wezen zaten zij door de onderkoelingsverschijnselen als ratten in een val. De dood is daarna vrijwel zeker door een hartstilstand ingetreden.
De identiteit van de overledenen achterhaald
Nu de datum en plaats van overlijden bekend zijn, kan men via de overlijdensakten de namen van de overledenen eenvoudig achterhalen. Uit deze overlijdensakten is op te maken dat het gaat om Jan Willem Neijmeijer en Gerritjen Korten. Verder werden ook het tijdsstip en de locatie waar men de overleden personen heeft aangetroffen vrij nauwkeurig weergegeven. De 23-jarige Neijmeijer en zijn 21-jarige vriendin werden op 22 maart 1888 om vijf uur ’s middags aan de weg van Markvelde naar Haaksbergen levenloos aangetroffen. Nu is door de ruilverkaveling het wegennet ingrijpend verandert, maar met behulp van oude kaarten is ook dit probleem op te lossen. Hierover later meer.
Het weer op 18 maart 1888
Op het eerste gezicht lijkt het nogal vreemd dat er mensen doodgevroren zijn in de tweede helft van maart. Een rondgang op internet leert ons al snel dat het weer omstreeks 18 maart 1888 behoorlijk extreem was. Uit een aantal Belgische bronnen kan men afleiden dat het op 18 maart 1888 erg koud was. De Vlaamse weerman Frank Deboosere vermeld op zijn website dat de thermometer op 19 maart 1888 niet hoger kwam dan min 4,8 graden Celsius. In Nederland is er uit die tijd helaas geen exacte data over het weer voorhanden. Er is alleen via enkele Nederlands kranten bekend dat de wind vanuit het noorden kwam en dat er een aanzienlijke hoeveelheid sneeuw lag. Verder kan men uit een aantal websites opmaken dat het weer in de staat New York en omgeving in de periode 12 t/m 14 maart 1888 uitermate extreem was. Op 13 maart 1888 daalde de temperatuur in New York city zelfs tot 6 graden Fahrenheit. Dit is circa min 14 graden Celsius.
Neijmeijer en Korten “woonden” bij Bisperink in Markvelde
Het reeds vermelde krantenartikel geeft aan dat de meid en knecht bij boer “B” te Markvelde in dienst waren. In Markvelde waren er destijds behoorlijk veel namen die begonnen met de letter B. Na enig speurwerk in het bevolkingsregister van de gemeente Diepenheim werd duidelijk dat de ze ingeschreven stonden bij Bisperink. Jan Willem Neijmeijer stond ingeschreven bij Bisperinkop het plaatsje Relleker. Deze boerderij lag dicht bij de Markveldse watermolen. Gerritjen Korten stond ingeschreven bij Bisperink op het erve Bisperink. Het plaatsje Relleker ligt aan de Deldensestraat 8 en het erve Bisperink ligt aan de Oude Deldensestraat 7. Jan Willem Neijmeijer werd geboren in Markvelde op het plaatsje Veldhuis. Deze boerderij is nu te vinden aan de Achterveldweg 2. Zijn vriendin Gerritjen Korten kwam uit Ruurlo. Uit meerdere krantenartikelen en diverse mondelinge overleveringen kan worden opgemaakt dat het stel samen op weg was gegaan naar Haaksbergen. Gerritjen Korten zocht een nieuwe betrekking en haar vriend Jan Willem was met haar meegegaan. Hoewel het behoorlijk koud was toen ze vertrokken, hebben ze blijkbaar de gevaren van onderkoeling onderschat. De reis ging te voet over onverharde wegen en door een pak sneeuw waren deze ook nog eens slecht begaanbaar. Met de wind vanuit het noorden en daarmee gepaard gaande lage temperatuur lag onderkoeling op de loer.
Onderkoeling nader beschouwd
In de tabel en de daaronder staande tekst worden summier een aantal onderkoelingsverschijnselen beschreven. De werkelijke lijst is echter veel langer. Met het overlijden van Jan Willem en Gerritjen in het achterhoofd is er op internet specifiek op deze manier naar onderkoeling gezocht.
LichaamstemperatuurVerschijnselen bij onderkoeling
35° CDesoriëntatie, verlaagde hartslag en verwardheid
33° CSpierstijfheid, grote pupillen en verwardheid, rillen en huiveren is gestopt, krampen, onsamenhangend spreken
31° CGeen peesreflexen meer, het slachtoffer kan bewusteloos raken door onvoldoende zuurstoftoevoer
We spreken van onderkoeling als de centrale lichaamstemperatuur onder de 34°C komt. De verschijnselen van onderkoeling zijn niet altijd meteen zichtbaar. Soms heeft het slachtoffer zelf niet eens in de gaten dat hij/zij onderkoeld raakt. Een ernstig onderkoeld persoon voelt namelijk zelf geen koude meer!
1e fase van onderkoeling: Het slachtoffer heeft het koud, het lichaam gaat rillen, er ontstaat een hongergevoel en een snelle pols.
2e fase van onderkoeling: Het slachtoffer is weinig beweeglijk, stamelt, heeft trage reflexen en wordt apathisch (wil gaan slapen)
3e fase van onderkoeling: Als er niets gedaan wordt aan de onderkoeling, zal bewusteloosheid optreden en kan het slachtoffer aan een hartstilstand overlijden.
Onderkoeling was vrijwel zeker de oorzaak van overlijden
Wanneer men een aantal symptomen van onderkoeling op een rij zet dan is het zeer aannemelijk te maken, dat Jan Willem en zijn vriendin Gerritjen hierdoor zijn overleden.
A Op een koude dag met veel wind heeft het stel een zeer lange wandeling gemaakt.
B Een ernstig onderkoeld persoon voelt zelf geen koude meer. Dus was er in hun belevingswereld geen reden meer aanwezig om ergens onderdak te zoeken. Het stel is op de terugreis in de nabije omgeving van Jan Willems ouderhuis geweest. De weg van Markvelde naar Haakbergen liep op een afstand van circa 500 á 600 meter langs de ouderlijke woning van Jan Willem. Blijkbaar waren ze toen al behoorlijk onderkoeld, want ze hebben de noodzaak om de reis te onderbreken niet ingezien. In feite hebben ze voldoende kansen gehad om ergens bij een boer aan te kloppen en daar te overnachten. Ze moeten de laatste kilometers van hun reis zeker enkele boerderijen op een steenworp afstand gepasseerd zijn. Waren ze iets verder doorgelopen, dan hadden ze eveneens een mogelijkheid gehad om te overnachten. De dennen waaronder hun levenloze lichamen gevonden zijn stonden namelijk op een loopafstand van minder dan vijf minuten van het plaatsje de Kiffe. Nu is dit Deldensestraat 7. Het is zeer onwaarschijnlijk dat het stel in het donker is verdwaald. Jan Willem was namelijk op bekend terrein. Hij is in deze omgeving geboren en hij werkte eveneens in de nabije omgeving. Verder zijn ze dichtbij de weg gevonden en niet ergens midden in het veld.
C Desoriëntatie en verwardheid hebben Jan Willem en Gerritjen waarschijnlijk parten gespeeld. Dit in combinatie met de wil om te gaan slapen is het stel vrijwel zeker fataal geworden. Gerritjen en Jan Willem zijn waarschijnlijk gaan zitten of liggen en daardoor koelden ze nog sneller af. De kou werd niet meer gevoeld en de slaap kon snel intreden. Zelfs als ze na verloop van tijd weer wakker zijn geweest, dan is de kans zeer groot dat de spierstijfheid ervoor heeft gezorgd dat opstaan niet meer mogelijk was. In wezen zaten zij door de onderkoelingsverschijnselen als ratten in een val. De dood is daarna vrijwel zeker door een hartstilstand ingetreden.
De plaats van overlijden is vrij nauwkeurig bekend.
Uit een combinatie van mondelinge overleveringen, de overlijdensakten van Neijmeijer en Korten en kaartmateriaal is het mogelijk de plaats van overlijden vrij nauwkeurig te reconstrueren. Op twee kadastrale kaarten uit 1832 te weten: De minuutplans Diepenheim E 2 en E 3 staat de oorspronkelijke weg van Markvelde naar Haaksbergen zeer nauwkeurig afgebeeld. Op de topografische kaart nummer 416 uit de Historische Atlas van Overijssel kan men zich een goed beeld vormen van het toenmalige Markveldseveld. Hierop staat de weg van Markvelde naar Haaksbergen ook afgebeeld. Alleen staat hier geen naam bij. Via mondelinge overlevering is bekend dat de paarden die van de Damme Schöppe kwamen, en op weg waren naar Neede, na enkele honderden meters weigerden om verder te gaan. Na enige tijd werd de oorzaak gevonden. (De Damme Schöppe kan men vinden aan de Middendorperweg nummer 8). Op de hoek van een weg die “Dan’n Diek” werd genoemd, en de weg van Markvelde naar Haaksbergen, lagen twee lijken onder een grote dennenboom. “Dan’n Diek” kan men vertalen met Dennenweg of een weg met dennen. De dennenboom waaronder de ontzielde lichamen van Jan Willen Neijmeijer en Gerritjen Korten gevonden werd stond niet ver van de weg.
De bijgaande kaart geeft de huidige situatie weer. Hierop is de weg van Markvelde naar Haaksbergen en de “Dan’n Diek” met de hand ingetekend. De Kiffe is op de kaart foutief als Kieften weergegeven. Bij de Kiffe is ook de voormalige toegangsweg naar het erf ingetekend. In het landschap is deze voormalige toegangsweg nog steeds goed herkenbaar.
Uit een combinatie van mondelinge overleveringen, de overlijdensakten van Neijmeijer en Korten en kaartmateriaal is het mogelijk de plaats van overlijden vrij nauwkeurig te reconstrueren. Op twee kadastrale kaarten uit 1832 te weten: De minuutplans Diepenheim E 2 en E 3 staat de oorspronkelijke weg van Markvelde naar Haaksbergen zeer nauwkeurig afgebeeld. Op de topografische kaart nummer 416 uit de Historische Atlas van Overijssel kan men zich een goed beeld vormen van het toenmalige Markveldseveld. Hierop staat de weg van Markvelde naar Haaksbergen ook afgebeeld. Alleen staat hier geen naam bij. Via mondelinge overlevering is bekend dat de paarden die van de Damme Schöppe kwamen, en op weg waren naar Neede, na enkele honderden meters weigerden om verder te gaan. Na enige tijd werd de oorzaak gevonden. (De Damme Schöppe kan men vinden aan de Middendorperweg nummer 8). Op de hoek van een weg die “Dan’n Diek” werd genoemd, en de weg van Markvelde naar Haaksbergen, lagen twee lijken onder een grote dennenboom. “Dan’n Diek” kan men vertalen met Dennenweg of een weg met dennen. De dennenboom waaronder de ontzielde lichamen van Jan Willen Neijmeijer en Gerritjen Korten gevonden werd stond niet ver van de weg.
De bijgaande kaart geeft de huidige situatie weer. Hierop is de weg van Markvelde naar Haaksbergen en de “Dan’n Diek” met de hand ingetekend. De Kiffe is op de kaart foutief als Kieften weergegeven. Bij de Kiffe is ook de voormalige toegangsweg naar het erf ingetekend. In het landschap is deze voormalige toegangsweg nog steeds goed herkenbaar.
Bennie Brummelhuis
