Boerenbloed en Duits bloed. Dat zijn hoofdbestanddelen van het DNA van de familie Smit die jarenlang in het centrum van Hengevelde een zaak had in meubels, kleding, sigaretten enzovoort. De 88-jarige Louis is de enige telg van de familie die Hengevelde trouw is gebleven. Hij en zijn vrouw Marietje wonen er nog altijd, hoewel de zaak bijna achttien jaar geleden overgegaan is naar de familie Wolterinck. Louis’ zus Ria, die anderhalf jaar jonger is, woont in Delden. Omdat ze door een probleem met haar linkerknie nogal gebonden is aan haar appartement in De Wieken, hebben we bij haar afgesproken. Maar eerder al sprak ik Louis en Marietje in hun eigen huis aan de Markesingel. De overige familieleden wonen verder weg.
Deel 14 van de serie 'Goorsestraat in de jaren vijftig van de twintigste eeuw’: de familie Smit.

Januari 2016. Louis en Marietje op bezoek bij Ria (links) in De Wieken in Delden.

KLEERMAKERIJ, TABAKSWINKEL, WONINGINRICHTING

Haar broer Louis is nog onderweg van Hengevelde naar Delden. Ik zit in het appartement van Ria aan tafel. Een kopje koffie klaar maken, kost haar moeite. Omdat ze een brace draagt om haar linkerbeen, is ze niet bepaald mobiel. Ria heeft een appartement gehuurd in de Maalsteen, een onderdeel van woonzorgcentrum De Wieken naast de RK kerk. ‘Ik betaal € 760 per maand, inclusief gas en stroom. We moeten wel zelf voor het eten zorgen. Je kunt naar het restaurant van verpleeghuis, maar dat is voor mij te ver lopen. Ik ben zo hard op mijn knie gevallen, dat ik dat niet meer kan. Ik ben geopereerd en kreeg een brace. Daardoor ben ik behoorlijk gebonden aan deze kamer.’

<Ria Wegdam-Smit

Ze zucht. Het leven op die paar vierkante meter in de Maalsteen is er niet gemakkelijker op geworden. ‘Ik ben 86 en zeg wel eens tegen de kinderen dat ik naar papa wil. Maar de kinderen willen dat niet horen.’ Haar man Arnold Wegdam, net als Ria afkomstig uit Hengevelde, is ruim tien jaar geleden overleden. ‘We deden zoveel samen. Dat mis ik nog steeds. Ik heb er ook weinig behoefte aan om de mensen hier te leren kennen.’
Ze vertelt hoe ze slechts drie weken na de dood van Arnold een hartaanval kreeg en zelf de dokter belde. Maar dat is dus ook alweer tien jaar geleden. Het is vaste prik dat ze op de verjaar- en sterfdag van haar man bij elkaar komen, zo vertelt Ria die twee jaar geleden geopereerd is aan de dikke darm. ‘Ze hebben daar een tumor weggehaald en hoefde verder geen behandelingen te ondergaan.’ Ze maakt het momenteel ondanks de geblesseerde linkerknie naar omstandigheden nog goed.  

ERKEND
Broer Louis tobt hevig met zijn gezondheid en is volop aan het dokteren. Hij is erg ongerust over de afloop, deze stoere Wegdammer die op deze hoge leeftijd nog altijd een riante verschijning is. Hij is blij met de aandacht die Wegdam Nieuws in deze serie over de ‘Goorsestraat in de jaren vijftig ‘besteedt aan zijn familie en aan de zaak die hij en zijn ouders in de vorige eeuw dreven aan de Goorsestraat. Woninginrichting, kleermakerij, tabakswinkel. Smit was een bekend en erkend bedrijf in Hengevelde, centraal gelegen, pal tegenover de kerk, op de driesprong Goorsestraat/Diepenheimsestraat. Het doet hem deugd dat de zaak waarvoor hij zich tientallen jaren zeer gedreven heeft ingezet, niet in de vergetelheid raakt.

KOFFIE MET BESCHUIT
Ik kwam er in de jaren vijftig als schooljongen af en toe. Soms had ik een speciale boodschap van huis meegekregen, soms kocht ik er als jongen van een jaar of elf stiekem sigaretten. Ze verkochten Cross, die had je in pakjes van tien. Of Silky, die waren goedkoop. Dat was spannend, want je hoopte dat de familie Smit het niet aan je ouders zou vertellen. ‘Van groot tot klein, er was altijd aanloop’, vertellen Louis en Ria. ‘Het was een drukke tijd. De winkel was ook op zondag open. De klanten die uit de vroegmis bij ons naar binnen gingen, kregen koffie en een beschuit met roomboter. De mensen die uit de ‘late karke’ langskwamen kregen koffie met twee koekjes. Ze haalden een pakje sigaretten waar je bijna niks aan verdiende en liepen vervolgens automatisch door naar de keuken. Dat was de gewoonte. Het gebeurde door de week ook vaak. Ik vond het altijd gezellig bij ons.’

<Jans, de vader van Louis en Ria.

VIER ZONEN
Louis vertelt dat zijn vader aanvankelijk droomde van een heel grote kleermakerij met al zijn vier zonen in het bedrijf. Maar dat kwam er niet van. Zijn oudste zoon Tonnie kreeg een baan bij de PTT en bleef daar werken. Nico ging na de lagere school naar de Storkschool en Gerard kwam in dienst bij Jan Vrielink, hun voormalige knecht, die in Haarlem een zaak had. Louis bleef in de zaak en werkte dagelijks met zijn vader in de werkplaats. Dames- en herenkleding maken, repareren, alle soorten stoffen, nieuwe pakken maken, manchester broeken,  boerenkielen.  Louis startte intussen ook een nieuwe afdeling, de woninginrichting. Hij volgde cursussen in Almelo en Hengelo. ‘Eigenlijk was het een uitbreiding. We maakten altijd al gordijnen en veren bedden. Ik kocht de spullen in bij groothandelaren, ging naar beurzen en zo groeide ik erin.’

Erve de Roossnieder, het ouderhuis van Jans.

ROOSSNIEDER
Eerst nog even terug in de tijd. Hoe is de zaak van de familie Smit ontstaan? Louis en Ria leggen uit dat hun vader Gerhardus Johannes Smit de stichter is geweest. Zijn roepnaam was Jans. Hij werd geboren op 22 juli 1894 als jongste in een gezin van vier jongens bij op de boerderij van Smit aan de Wiener Benteler Scheidingsweg, die bekend staat als ‘de Roossnieder’. Gerrit Jan zou op het ouderlijk huis blijven, Hendrik zou later de boerderij Groot Breteler runnen, Naats deed hetzelfde op de boerderij aan de Walstraat (Schoonnaats) en Jans werd kleermaker. Hij had van jongs af een kunstbeen. Als zesjarig kind was hij gevallen op het ijs en kwam ermee in het ziekenhuis van Deventer terecht, omdat het scheenbeen ontstoken raakte. Na verschillende behandelingen werd eerst een voet afgezet en later het onderbeen. Hij kreeg een kunstbeen waarmee hij naar school ging en daarna naar een kleermaker in Delden om het vak te leren. Hij werkte bij kleermaker Meijer in Borne en bij Flierhuis in Heino. Van daaruit volgde hij nog een cursus voor meester kleermaker, haalde het diploma in 1917 en begon voor zichzelf. 
Hij startte als 23-jarige het eigen bedrijfje in een keetje naast smederij Braakhuis, waarin eerst Braakhuis zelf en daarna kleermaker Morsinkhof al hadden gewerkt. Later zou Bets Brinkman zich er als schoenmaker vestigen waardoor het pand in de volksmond de bijnaam ‘Het keetje van Bets’ kreeg. In 1924 bouwde Smit een winkel met woonhuis en kleermakerij. Hij kocht een stuk grond van 375 vierkante meter van overbuurman Varenbrink voor 2 gulden 50 per meter. 

Foto tgv het huwelijk van Jans en Anna in 1927. Vlnr Mien Smit (nicht van de bruidegom uit Almelo), Mina Smit (tante van Louis), Bernard Smit, bruidegom Jans, Trui (tante van Louis van de Bretelerstraat), bruid Anna, Hendrik Smit (oom van Louis van de Bretelerstraat), Marie Smit-Klein Slaghekke (oma van Louis), Gerrit Jan (oom van Louis), Dora Smit (nicht van de bruidegom uit Almelo).

In oktober 1925 trouwde hij met zijn Duitse bruid Anna Maria Kohn. Ria en Louis vertellen uitvoerig hoe hun vader en moeder elkaar hadden ontmoet. Anna is geboren in Ober-Olm, niet ver van Mainz. Een vriendin had een betrekking bij Moormann in Goor en zij schreef een brief naar huis dat het haar goed ging. Meester Wassenberg in Hengevelde en Moormann waren dienstkameraden. Omdat Wassenberg ook een dienstmeisje zocht, kreeg Anna Kohn via haar vriendin de tip om ook naar Twente af te reizen. Zo kwam ze 95 jaar geleden bij de familie Wassenberg terecht.’

Kon jullie moeder wennen in Hengevelde?
Louis/Ria: ‘Ze heeft veel gehuild. Dat heeft ze ons later wel verteld. Ze had het moeilijk. Omdat Goor een grotere plaats is dan Hengevelde, vermaakte haar vriendin zich beter. Mama was ver van huis en moest ook nog het verdriet verwerken van haar twee gesneuvelde broers Jacob en Jozef in de Eerste Wereldoorlog. De ene broer kwam om in Rusland, de andere in Frankrijk. Haar broer Nico bleef over. Onze oma had daar een druk bestaan als vroedvrouw. Onze moeder was eigenlijk opgeleid voor coupeuse.’

Toen het nieuwe huis in 1925 klaar was, begonnen jullie ouders daar een bedrijf. Wat voor kleren werden er gemaakt?
‘Alle kleding voor dames, heren en kinderen van de wieg tot het graf. Zelfs onderbroeken werden nog gemaakt. Moeder naaide het hennekleed, het doodskleed dat over het lijk werd gelegd in de kist. Bij mannen was het wit met zwarte roesjes, bij vrouwen wit met witte roesjes. Vader was dagelijks druk met het maken van kostuums, kielen, broeken van honderd procent manchester. Soms had hij drie knechten die allemaal bij ons in huis woonden. Wie zoal? Herman Schreijer uit Zeldam, Jan Vrielink, Willie Ottink.’

Anna Smit-Kohn>

Hoe typeer je je ouders?
Louis: ‘Mijn vader was een vakman. Hij was altijd druk met de zaak, maar was verder een rustige man. Hij was secuur. Op zondagmorgen hielp hij de klanten die na de vroeg- of hoogmis langskwamen. Sommigen moesten een pak aanpassen of kochten een blauwe kiel. Daarna ging hij altijd naar Veehof om een paar potjes te kaarten. Moeder was een huismus. Ze las veel en praatte vaak met mensen die thuis problemen hadden. Dat hoorden we later pas. Hoewel ze uit Duitsland kwam, sprak ze uitstekend Nederlands. Dat had ze bij Wassenberg geleerd. Mijn moeder was heel sociaal. Ze kon erg goed koken. Ze had altijd lekkere soep klaar, zodat iedereen kon eten wanneer hij of zij wilde. Ze werkte mee in de zaak en had haar gezin. Als we een varken geslacht hadden, sneed ze samen met dienstmeisje Rika Geurs zelf het varken af. Ze maakten er enorm lekkere metworsten van. Er stonden wel 200 weckflessen in de kelder. Zomers ging er fruit in, ’s winters vlees van het geslachte varken.’

MARIETJE
Op 9 februari 1961 trouwde Louis met Marietje ten Doeschate uit Bentelo. ‘Ik kende haar al vanaf het moment dat ze naar de kerk in Hengevelde ging’, vertelt Louis. De katholieke Benteloërs aan de westelijke kant van het huidige dorp hoorden tot in de jaren vijftig bij de parochie Wegdam. Louis kende de familie - bijgenaamd De Posse – al en werd later verliefd op Marietje die samen met haar zus Lies in Baarn werkte als kinderverzorgster op Huize Nieuweroord. De relatie verliep met horten en stoten. Laten we Marietje erbij halen. Hoe heeft zij die periode in de jaren vijftig ervaren? Ze glimlacht bij de vraag over haar relatie met de negen jaar oudere Louis.

<Bruidspaar Louis en Marietje (9 februari 1961).

‘Het was inderdaad vaker uit dan aan. Ik wilde wel, maar voelde niks voor de winkel. Elke keer als ik hier was, wilde ik wel, maar als ik dan weer in Baarn was en erover nadacht, zag ik er tegen op vanwege die winkel. Ik wilde liever nog in Baarn blijven werken. Dat werk deed ik graag. Ik had het diploma als verpleegkundige en had kinderbescherming A gehaald. Uiteindelijk heb ik de knoop doorgehakt. Ik heb toen nog een jaar als groepsleidster In Almelo gewerkt in kinderhuis Welkom, maar ben eind jaren vijftig in de zaak van Louis terechtgekomen’, aldus Marietje. Alleen Annelies was toen nog thuis, maar zij kreeg werk als kinderverzorgster in het gezin van een directeur van de Twentsche Bank in Hollandse Rading en vertrok. Louis’ ouders waren overleden, vader Smit overleed op 11 mei 1955 op 60-jarige leeftijd aan longkanker, nadat hij veel jaren slecht heeft gekund. Moeder Anna stierf op 16 januari 1959 aan leverkanker. Ze was toen bijna 57 jaar.

‘We zijn intussen alweer 55 jaar getrouwd’, zegt Marietje, ‘en zijn altijd gelukkig geweest.’ Ze kregen twee kinderen, Anka (op 13 mei 1962) en Margot (20 september 1964). Ze zijn beiden op een zondag geboren. Marietje werkte volop mee in de winkel. ‘Ik zag het eerst niet zitten, maar het ging me toch wel goed af. Ik hielp de klanten met het maken van hun keuzes en dat beviel me best.’ Louis vult aan dat zijn vrouw een goede smaak had. Ze ging daarom ook vaak mee naar beurzen.
Hij stopte op enig moment met de kleermakerij. De woninginrichting werd steeds belangrijker. Ze pleegden rond 1970 nieuwbouw waardoor ze veel meer ruimte hadden. Daarna werd de zaak nog een aantal keren uitgebreid. ‘Ik kocht er nog een stukje grond bij van Karel Varenbrink. Tot een kleine twintig jaar geleden hebben we de zaak gehad. Ik had gehoopt dat een van de twee dochters ermee verder zou gaan. Maar ik was inmiddels al zeventig en ben ermee gestopt.’ Louis en Marietje verkochten het bedrijf aan de familie Wolterinck en wonen alweer jaren tot volle tevredenheid aan de Markesingel.

Het pand van de firma Wolterinck, dat in de beginjaren zeventig gebouwd is door Louis en Marietje Smit.

WOLTERINCK
Annette en Gorenaar Marcel Wolterinck kochten in 1998 het kolossale pand in het dorpscentrum in 1998. De grond aan de linkerkant werd gekocht door Erik Brummelhuis. De nieuwe eigenaars en bewoners richtten zich voornamelijk op bedrijfskleding en herenmode. ‘We hadden al een rijdende winkel en we merkten dat de mensen geleidelijk een ander koopgedrag etaleerden’, vertelt Annette. ‘We hebben de winkel die we voor ogen hadden eerst uitgeprobeerd in het pand van Semmekrot. Toen dat positief uitpakte, hebben we het pand van Smit gekocht. Ik geloof dat Louis toen 72 jaar was.’
De Wolterincks hebben eerst veertien jaar gewoond in het gedeelte waar de familie Smit woonde. Sinds een paar jaar huizen ze boven de winkel en hebben ze het voormalige woongedeelte omgebouwd tot twee appartementen. Achterin het pand is ook een appartement gemaakt, zodat in het pand nu vier woningen zijn gecreëerd. 

NB We hebben een mooi stapeltje foto’s meegekregen van de familie Smit.
De eerste drie tonen drie opeenvolgende generaties.

Het gezin waarin Jans, de vader van Louis en Ria, is opgegroeid. Zittend de ouders Anthony en Marie, staand vlnr Gerrit Jan, Hendrik, Naats en Jans. Anthony is geboren op 3 juli 1841 en gestorven op 28 december 1920, Maria Smit-Klein Slaghekke was bijna negentien jaar jonger. Ze overleed op 7 november 1947.

1947. Het gezin waarin Ria en Louis zijn opgegroeid. Vlnr Hermien, Tony, vader Jans, Nico, Annelies, Gerard, moeder Anna, Ria, Louis.

Tony is geboren op 26 augustus 1926. Hij is op 62-jarige leeftijd aan kanker overleden. Hij woonde toen in Wijchen, waar hij directeur was van het postkantoor. Hij was getrouwd  met Marietje Wolbers uit Delden. Ze kregen drie kinderen. Marietje is ook overleden. Tony staat in uniform op de foto, omdat hij op het punt stond uitgezonden te worden naar Nederlands Indië. Hij was overigens ook een prima linksbuiten van WVV 1, die bekend stond om zijn harde schot. In Wijchen bevindt zich in het centrum een café-restaurant met de naam Meneer Smit. Het is genoemd naar Tony, omdat op die plek vroeger het postkantoor stond dat onder zijn leiding gebouwd is. 
Louis is van 6 juli 1927. Daarna kwam Ria. Ze werd onlangs 87. Ze werkte aanvankelijk in de verpleging en bij de burgemeester van Schiedam, in de huishouding en als kinderverzorgster. Toen haar vader ziek werd, moest ze thuis komen om daar mee te helpen. Ze trouwde in 1957 met Arnold Wegdam.  Ria: ‘Ik wilde nooit met een onderwijzer trouwen. Ze zeiden altijd 100 onderwijzers, 99 gekken. Het is er toch van gekomen.’ Ria en Arnold kregen drie kinderen. Rob woont in Hengelo, Marjan in Arnhem en Monique in Glanerbrug. Ria heeft twee kleinkinderen. 
Hermien (van 12 februari 1931) woont in Hilversum. Ze werkte in haar jonge jaren onder andere op het postkantoor in Delden. Ze was getrouwd met Jules Huveneers. Ze was daarna jarenlang bevriend met Henk ten Thije o/g Boonkamp en woonde toen in Enschede. Sinds zijn overlijden woont Hermien weer in Hilversum. Ze heeft drie kinderen.
Gerard (van 28 juni 1932) woont in Santpoort. Hij was getrouwd met Cockie Geuker en is ook gescheiden. Ze hebben twee kinderen. Hij heeft thans een latrelatie.
Nico (van 22 mei 1935) woont in Gustavsburg bij Mainz.  Daar heeft hij een fietsenzaak. Als jongeman kwam hij bij zijn peetoom in de kost en is altijd in Duitsland blijven wonen. Nico werkte ook een tijd als technisch tekenaar bij MAN in Mainz. Hij en zijn vrouw Helga Warzelhahn hebben drie kinderen.
Annelies (19 februari 1942) was een zogenaamde nakomeling. Ze is getrouwd met de voormalige tandarts Paul Samwel. Ze leerden elkaar kennen toen Annelies als tandartsassistente bij hem kwam werken. Ze hebben twee kinderen.  Paul en Annelies wonen in Breukelen, maar tussen november en Pasen gaan ze al jaren naar in hun appartement in Maleisië.

1990. De dochters van Louis en Marietje, Anka en Margot (rechts). 

Anka (13-5-1962) woont in Hengevelde en werkt als verpleegkundige in de wijk. De laatste tijd is dat in Stokkum en omgeving. Anka is getrouwd met Johan Essink (60). Ze hebben vier kinderen, Emiel (23), Wout (22), Jelle (19) en Femke (17). Margot (20-9-1964) is al 28 jaar ziekenverzorgster op de klinische afdeling van het Roessingh in Enschede. Ze is getrouwd met Marin Schartman. Ze hebben één zoon, Ties (14) en wonen in Enschede.

Ria als jonge vrouw.

Ria schaatst op de ijsbaan van Schiedam.

1957. Het Hengeveldse  bruidspaar Ria Smit en Arnold Wegdam. 

Beginjaren 50. Hermien Smit.

Anna (rechts) en haar zus Greet in hun jonge jaren.

Moeder Anna met haar dochters. Rechts Ria, links Annelies en Hermien. 

Louis en Marietje tijdens een uitje.

Een gezellig onderonsje tussen Marietje en burgemeester Buijvoets tijdens het carnaval.

Zo correspondeerde het bedrijf van Marietjes vader, de firma Ten Doeschate.

Oktober 2014. De familie Wolterinck die thans het voormalige pand van Louis en Marietje Smit uitbaat.
Vlnr Marcel (58), Annette (57), Mike (25) , Shirley (28) met haar zoontje Owen, Marcels moeder uit Goor, Milou (31) met zoontje Lennon en Justin. 
Mike woont nog thuis. Hij werkt bij de firma Olminkhof in Neede. Shirley woont in Almelo, ze is getrouwd en heeft twee kinderen, Justin is student en woont half deels in Enschede en deels in Hengevelde, Milou werkt bij Medisch Spectrum Twente en woont samen, heeft één kind en woont in Hengevelde.