Herinneringen aan de laatste burgemeesters van Ambt-Delden

De twee vrouwen kennen elkaar al een tijdje, een aangenaam gesprek volgt. Ans (67) is de dochter van Jan Buijvoets. Wil (86) is de echtgenote van Bert van der Vegt. Beide mannen waren in de tweede helft van de vorige eeuw een groot aantal jaren burgemeester van Ambt-Delden, de gemeente die alweer twintig jaar geleden werd opgeheven. Dat ze dat alleen van deze gemeente waren, was uniek, want in het verleden was het immers zo dat de gemeenten Stad- en Ambt-Delden dezelfde burgervader hadden. Het beste voorbeeld daarvan was Leo Octave Marie van Nispen tot Sevenaer, die beide gemeenten leidde tussen 1929 en 1965.
Wegdam Nieuws gaat met Ans en Wil terug naar de tijd waarin Ans vader en Wils echtgenoot burgemeesters waren van Ambt-Delden en toentertijd aan de Hengeveldse Eeftinkstraat woonden. Jan Buijvoets diende de gemeente van 1969 tot 1983 en zijn opvolger Bert van der Vegt was burgemeester van 1983 tot 1998. Daarna was er nog even een plaatsvervanger in de persoon van Gerrit Oosting. Op Nieuwjaarsdag 2001 bestond de gemeente Ambt-Delden niet langer.

JAN BUIJVOETS EN BERT VAN DER VEGT, oud-burgemeesters

Het mooie woonhuis aan de Eeftinkstraat tegenover Kees en Addy van der Sluijs is bij de oudere inwoners van Hengevelde bekend als burgemeesterswoning. Het werd gebouwd in de beginjaren 70. Tot het klaar was, woonde de familie Buijvoets nog in de Marktstraat in Borne. Daarna verhuisden Jan, zijn vrouw Philo en de twee kinderen Ans en Jan naar Hengevelde. Ans woonde er slechts drie maanden. Ze ging op kamers in Hengelo en daarna terug naar Borne, waar ze momenteel nog steeds woont. Dat de familie Buijvoets en dan met name ook vader Jan zich senang voelden in Hengevelde, is wel zeker. Ze waren snel ingeburgerd.

OSS
Jan Buijvoets was afkomstig uit Oss. Daar is hij op 15 januari 1918 geboren. Het gezin van huisschilder Marinus Buijvoets en Anna Wagemakers telde zes kinderen, drie jongens en drie meisjes. Jan was de vijfde in de rij. Zij woonden in het grote huis met stenen palen en kettingen bij de Grote Kerk. Vader Marinus was afkomstig uit Ootmarsum; hij was pas in 1908 in Oss komen wonen. Jan ging naar het gymnasium, vervulde zijn dienstplicht en studeerde vlak voor- en in het begin van de Tweede Wereldoorlog Nederlands. Hij maakte echter die studie niet af en werd klerk 1e klas en later adjunct-commies bij de gemeente Oss.
Jan (foto rechts) zat dus tijdens de oorlog, zeker nadat hij hoofd van deze afdeling werd, op een zeer belangrijke positie. Burgemeester Louis de Bourbon en Jan trokken veel met elkaar op. Samen gingen ze ’s-nachts vermomd op pad om zoveel mogelijk gezinnen te waarschuwen in het kader van de Arbeitseinsatz, de verplichte tewerkstelling voor de Duitse bezetter. Ze gaven de jongemannen dan de raad onder te duiken. Meestal stak de burgemeester hen dan nog wat geld toe.
De Bourbon was ook een vrij bekende schrijver en hij en verzetsstrijder Mia van de Bergh hebben de latere burgemeester van Ambt-Delden regelmatig vermeld als een belangrijk verzetsstrijder in Oss en omstreken. In het voorjaar 1944 moest Jan Buijvoets onderduiken,  omdat hij op de Zuiveringslijst van Oss stond die de NSB-burgemeester Apeldoorn had aangelegd. Hij verstopte zich in Ravenstein. Er gaat ook een verhaal dat hij op enig moment is opgepakt en op het nippertje gered is, toen hij en enkele anderen gefusilleerd dreigden te worden. Hij heeft nooit veel over de oorlog verteld, maar er wel een soort trauma aan overgehouden. Het verhaal gaat dat hij er bijvoorbeeld niet tegen kon als hij van achteren benaderd werd.

WESTERBORK
Na de bevrijding van Oss in september 1944 keerden Jan Buijvoets en ook burgmeester De Bourbon terug naar hun functie in de gemeente, maar Jan bleef er slechts een half jaar. In april 1945 kreeg hij de dagelijkse leiding over het zojuist ontzette concentratiekamp Westerbork. Op dat moment had hij de rang van 1e luitenant der Reserve. Het is niet bekend of hij ook heeft meegedaan aan de bevrijding van Westerbork. Het was zijn taak de ontmanteling van het kamp in goede banen te leiden. Er waren op dat tijdstip nog enkele honderden Nederlandse en Duitse joden in het kamp, maar er werden ook al NSB’ers opgesloten. Dat leidde tot veel spanningen en wandaden.

PHILO
Jan Buijvoets trouwde op 20 augustus 1945 met Philo van der Leeden (links), dochter van de veearts Cornelis van der Leeden. Zij was 1918 geboren in Oss, maar verhuisde in 1934 met haar ouders naar Vught. Op de trouwfoto staat Jan in kapiteinsuniform. Het gezin woonde in het huis van de kampcommandant. Zijn oudste zoon Rinus is daar geboren. In 1948 hield Westerbork op te bestaan als interneringskamp voor collaborateurs en werden er Nederlandse soldaten gelegerd.

BORNE
Het gezin Buijvoets-Van der Leeden verhuisde naar Borne. Na Rinus werden daar nog Karien, Ans en Jan geboren. Senior werd in 1946 de eerste directeur van de (katholieke) volkshogeschool en streekcentrum Het Witte Huis in Borne en van 1949-1952 van de Katholieke Centrale voor Lectuurvoorziening Overijssel (KCVL-Overijssel). Dit werk sloot aan op zijn vooroorlogse studie Nederlands. Hij was vele jaren gemeenteraadslid voor de KVP en wethouder in Borne.
Ans vertelt dat haar vader altijd al politiek geëngageerd was. ‘Hij was een fervent KVP’er’, vertelt ze. ‘Ook had hij belangstelling voor een burgemeesterspost.’ Dat wist de commissaris van de Koningin in Zwolle Jhr. Van Nispen tot Pannerden ook. Jan had hem dat in een gesprek verteld. Hij stond op de nominatie om burgemeester van Heino te worden, maar dat ging uiteindelijk niet door. Hij was daarover teleurgesteld. Na een tijdje – we schrijven de eind jaren zestig – voerden inwoners van Ambt-Delden actie voor een zelfstandige gemeente. Meester Assen, hoofd van de school in Azelo, speelde daarin een belangrijke rol. Bekend zijn de grote spandoeken met de hilarische tekst ‘ABT-DELDEN ZELFSTANDIG’. Inderdaad de M ontbrak, een knullige fout. Maar de actie slaagde. Ambt-Delden zou een zelfstandige gemeente worden en Jan Buijvoets uit Borne solliciteerde voor de functie van burgemeester. Zijn zoon Rinus, die in Koog aan de Zaan woont, vertelde me telefonisch dat zijn vader in rokkostuum op bezoek moest bij de heer Beernink als minister van Binnenlandse Zaken. ‘Hij huurde in Den Haag een hotelkamer om zich daar te kunnen omkleden.’ Dat was de regel destijds.
Medio 1969 werd hij officieel ingehaald als nieuwe burgemeester. Hengevelde werd enkele jaren later zijn woonplaats. Het gemeentehuis stond in Delden, het grote herenhuis tegenover Hotel de Zwaan. Korte tijd later verhuisde de gemeente naar het nieuwe onderkomen in Bentelo.

BERT
Bert van der Vegt is geboren op 21 april 1933 in Apeldoorn. Hij was de oudste van zes kinderen. Toen de jongste anderhalf jaar was, overleed hun vader. Het gezin belandde in een zware periode. Bert moest op 16-jarige leeftijd na zijn mulo-examen al aan het werk. Hij kwam op het kantoor terecht van een naaiatelier. In zijn militaire diensttijd stimuleerde een van zijn commandanten hem om door te leren. In twee jaar en twee maand haalde hij schriftelijk de onderwijzersakte, waarbij de baas van het naaiatelier hem financieel ondersteunde. Later moest Bert dat terugbetalen. Ook haalde hij nog de hoofdakte, zoals toentertijd gebruikelijk was. Hij werd onderwijzer in zijn woonplaats Apeldoorn, maar verkaste na een jaar naar een soort praktijkschool in Haarlem. Vijf jaar later solliciteerde Bert op de Kennedyschool in de Hengelose Es. Dat was in 1967. Hij was toen inmiddels zeven jaar getrouwd met de anderhalf jaar jongere Wil Harleman die net als hij afkomstig was uit Apeldoorn. Ze was de oudste van twaalf kinderen. Haar vader was fietsenmaker. De zaak bestaat nog steeds, vertelt Wil. Een neef van haar doet het thans.
Bert en Wil kregen drie kinderen, Rob Silvia en Wouter.

WETHOUDER
In Hengelo werd Bert vrijwel meteen gevraagd door de KVP om op de kieslijst voor de gemeenteraad te gaan staan. Wil: ‘Hij was nog nooit politiek actief geweest, maar was wel geïnteresseerd. Hij werd meteen gekozen. Vier jaar later ging de KVP op in het CDA en werd hij weer gekozen. Toen werd hij wethouder’, aldus Wil. Ze vertelt dat de Hengelose gemeentesecretaris Rob Poort haar man stimuleerde te solliciteren op een burgemeesterspost. Het verbaasde haar niet. Anno 2021 zegt Wil: ‘Het bestuurswerk zat bij mijn man in het bloed. Hij had veel bestuursfuncties. Ik stond erachter dat hij dat deed. Heb er nooit spijt van gehad. Ik zei wel dat ik na het pensioen terug wilde naar Hengelo. En dat hebben we ook gedaan. We kochten een huis in de wijk Slangenbeek en daar woon ik nog altijd heel prettig’, aldus Wil.

BURGEMEESTER
In 1982 werd bekend dat de burgemeesterspost Ambt-Delden vrij kwam. Jan Buijvoets zou spoedig afscheid nemen wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Bert van der Vegt had al in Doorn gesolliciteerd, maar daar werd een ander benoemd. Hij ging op gesprek bij mr. Niers, de toenmalige commissaris van de Koningin in Overijssel. ‘Wat had je zelf gedacht?’ vroeg Niers hem en vertelde dat Ambt-Delden een opvolger nodig had voor Buijvoets. Bert en Wil oriënteerden zich op deze mogelijkheid, brachten nog een bezoek aan het echtpaar Buijvoets in Hengevelde en waren enthousiast. Ze hoorden korte tijd later dat het gelukt was.

De nieuwe burgemeester werd op traditionele wijze ingehaald in de gemeente. Wil: ‘Bert moest een borrel schenken op de grens van de gemeente waar hij werd opgewacht. (foto hierboven). Daarna mochten we door en gingen per koets naar de zaal waar Bert geïnstalleerd werd. Mijn schoonmoeder zei: Ik voel me net de koningin. Fanny Blankers-Koen was er ook bij, want Bert zat in het bestuur van de FBK-Games en had als wethouder de sport in zijn portefeuille.’
Wil herinnert zich dat ze het eerste jaar heel moeilijk vond. ‘Twee kinderen waren de deur al uit. Het was heel slecht weer en ik moest echt even wennen. Het leventje van Bert was eigenlijk hetzelfde als toen hij nog wethouder was van Hengelo. Ik kende dat al ruim vijf jaar. Ik had daarnaast mijn eigen leven, deed vrijwilligerswerk op de basisschool waar Wouter op zat, maar toen we verhuisden naar Hengevelde, was dat afgelopen.’

VERKEERSBRIGADIER
Op een dag kwam een vertegenwoordigster van het KVG, het Katholiek Vrouwengilde, bij  Wil langs met de vraag of Wil voorzitter zou willen worden. Waarschijnlijk was het mevrouw Wassenberg. Maar dat wilde Wil niet. Overigens liet haar man Bert haar daar vrij in. Ze voelde er niks voor. Even later werd ze wel verkeersbrigadier. ‘Dat was een leuke club vrouwen’, zegt ze. Over de buren zijn zowel Ans als Wil heel positief. ‘Het was een heel fijne, warme buurt’, zegt Wil.

Ans: ‘Papa en mama hebben daar altijd met veel plezier gewoond.’
Ook het contact met de dorpsgenoten was buitengewoon prettig, zeggen beiden. Wil: ‘Het was een gezellig dorp. Iedereen groette elkaar. Ik ging wel met Bert mee als hij verenigingen bezocht en ook met Kerst en Sinterklaas was ik erbij. Ik herinner me nog dat hij als Sinterklaas de school bezocht van Wiene-Zeldam en het AZC. De sleuteloverdracht met carnaval wilde ik niet bij ons thuis laten plaatsvinden. Daar waren ze kwaad over, maar later snapten ze dat wel.’
Ans: ‘Mijn ouders vonden dat prima. Die kwamen uit Brabant. Ze vierden het carnaval in Hengevelde volop mee. Mijn vader was Sinterklaas op de kleuterschool.’

TENNISSEN
Wil: ‘Na de opening van de Zomerfeesten liepen we nog even over het terrein. Daarna gingen we naar huis. Zaterdags gingen we naar het feest voor de bejaarden. Zondags was het altijd gezellig met al die mensen op straat en met straattheater. Dat was altijd leuk en sfeervol.’
Ans: ‘Mijn vader opende de Zomerfeesten als dirigent van de Edelweiss kapel uit Gelselaar of een ander orkest. Dat vond hij geweldig leuk om te doen. Mama ging altijd mee met hem. Ze was daar heel gemakkelijk in en wij als familie waren zaterdags en zondags ook op het feest.’
Wil: ‘Bert was lid van het plaatselijke koor El Qahal en van de tennisclub. Daar wilde hij tennisser zijn en geen burgemeester. Als iemand probeerde iets met hem te bespreken, zei hij dat hij maar op het gemeentehuis moest komen. Het is een keer gebeurd dat iemand met hem tenniste en daarna gezellig iets dronk met hem en dat dezelfde persoon de volgende dag bij hem op het gemeentehuis was voor een persoonlijk onderhoud. Zo ging dat wel eens. Overigens ging hij ook nadat hij afscheid had genomen als burgemeester en wij hier in weer in Hengelo woonden, wekelijks nog steeds naar Hengevelde om te tennissen.’
Wil herinnert zich nog een bijzondere anekdote. ‘Op een avond ging de bel. Bert was niet thuis. Een Hengeveldenaar stond toeterlazarus voor de deur en ging enorm te keer. Volgens hem bestond er geen slechtere burgemeester dan Bert. Ik heb hem koffie gegeven en toen hij even later door de voordeur naar buiten ging, viel hij voorover in de tuin.’
Ans: ‘Ik weet nog dat we met kerst altijd naar het concours hippique gingen in de Hofmeijer. Ene Freddy was er ook bij. Hij liep altijd voorop. Hij had het syndroom van Down. Het was een leuke vent en pa kon altijd bijzonder goed met hem overweg. Ik heb daar fijne herinneringen aan.’

AFSCHEID
In 1983 was Jan Buijvoets 65 en nam hij afscheid als burgemeester. Op de 21^ste januari zwaaide de gemeente hem uit in De Pol te Bentelo. ’s Middags zat de zaal vol met bestuurders van provincie, gewest, de andere Twentse gemeenten en regionale instellingen, ’s avonds waren vertegenwoordigers van de verenigingen en andere inwoners van Ambt-Delden aan de beurt om Jan en Philo de hand te schudden. Jan werd door menigeen toegesproken. Dat de gemeente afscheid nam van een markante burgemeester, klonk in al de speeches en persoonlijke dankwoorden door. Locoburgemeester Willem Pierik prees zijn betrokkenheid bij verenigingen en burgers en zijn openhartigheid. Hij typeerde hem als een idealist met een vriendelijk karkater. ‘U was een zegen voor de gemeente Ambt-Delden’, zei hij. ’s Avonds bood de bevolking hem een cheque aan van ruim ƒ 7500 voor een reis naar Israël.
Ans: ‘Mijn vader heeft nooit gesolliciteerd naar een burgemeesterspost in een andere gemeente, zo goed beviel het hem in Ambt-Delden. Hij heeft zich voor 200% ingezet voor de gemeente. Hij vertelde altijd dat hij zich helemaal op zijn plek voelde in het natuurrijke Ambt-Delden. Maar het betekende wel dat hij bijna elke avond op pad was.’ Ans vertelt dat ook haar moeder het er reuze naar haar zin had, zodat het nooit in hen opkwam om nog eens te azen op een andere gemeente.

Toen Bert van der Vegt en zijn vrouw Wil naar Hengevelde kwamen, verhuisden Jan en Philo naar een woning aan de markt in Haaksbergen. In juni 1995 overleed Philo op 76-jarige leeftijd aan een hartaanval. Jan verhuisde naar Borne, naar een aanleunwoning van Het Dijkhuis. Hij kreeg de ziekte van Alzheimer. De laatste jaren woonde hij in Goor in zorgcentrum Het Stoevelaar. ‘Dat was een nare tijd’, vertelt Ans. ‘Er was niet veel meer van hem over.’
Jan overleed op 26 juli van het jaar 2000. Hij is 82 jaar geworden.

KINDEREN
De kinderen van Jan en Philo hadden geen aspiraties om burgemeester te worden. Rinus werkte vele jaren als ambtenaar voor de gemeente Zaanstad. Hij en zijn vrouw hebben twee kinderen en drie kleinkinderen. Hij is thans gepensioneerd. Karien woont in Goor en heeft ook pensioen. Ze werkte in het basisonderwijs en op de Saxion Hogeschool. Ze is gescheiden en daarna hertrouwd, heeft zelf twee kinderen en twee kleinkinderen plus nog drie bonuskinderen. Ans zelf woont in Borne. Ze heeft 37 jaar in het lager onderwijs gewerkt op scholen in Hengelo. Ze heeft een latrelatie. Haar jongere broer Jan woont in Oeken bij Brummen waar hij een hondenasiel runt. Eerder was hij lid van de marechaussee. Hij is getrouwd en net als Ans heeft Jan geen kinderen.

TENNISCLUB
Bert van der Vegt werd in 1998 65 jaar en ging met pensioen. Ook hij kreeg een prachtig afscheid. Wel had hij graag de laatste jaren van de gemeente Ambt-Delden volgemaakt als waarnemend burgemeester, maar hij werd gepasseerd. Er waren veel burgemeesters vrij gekomen door de samengevoegde gemeenten elders in het land. ‘Daar was hij teleurgesteld over’, zegt Wil. Er zat niks anders op dan terug te gaan naar Hengelo. Maar Bert verveelde zich niet. Hij was bestuurslid van het koor en werd op verzoek van het CDA in Hengelo aangesteld als bemiddelaar van de schoolbesturen. Ook bleef hij gewoon lid van de tennisclub in Hengevelde waarmee hij wekelijks met een vast groepje op genoeglijke wijze zijn partijtjes speelde. En net als Jan Buijvoets en Philo, bezochten Bert en Wil ook de club van oud-burgemeesters in Ommen. ‘Dat was altijd gezellig’, zegt Wil, ‘we gingen er altijd graag naar toe.’
In 2006 kreeg Bert te kampen met alvleesklierkanker. Op 1 januari 2007 overleed hij. Wil: ‘Toen hij begraven werd, waren er enorm veel mensen uit Ambt-Delden op de begrafenis. Ik was gewoon verbaasd. Heel fijn natuurlijk.’

BEZIG
Wil (foto links) moest alleen verder en was veel bij dochter Silvia en haar gezin om op te passen. ‘Ik ben graag bezig. Dat heeft me erdoor gesleept, hoewel ik Bert natuurlijk wel mis.’
Of de kinderen burgemeestersbloed hebben, vraag ik. ‘Onze zoon Rob is wel geïnteresseerd in de politiek, maar had niet de ambitie burgemeester te willen worden’, zegt Wil.  ‘Hij is bovenschools bestuurder bij de KOE, het Katholiek Onderwijs Enschede.’

Komen Ans en Wil nog wel eens in Hengevelde, waar ze ooit woonden? ‘Ik kom er nooit meer’, zegt Ans. Ze kent er niemand. Wil kwam er in de jaren na het afscheid nog wel af en toe met Bert. ‘Ik kan geen auto rijden. Had er geen feeling voor. Ooit ben ik er na 80 lessen mee gestopt, maar ik ben wel blij dat ik het geprobeerd heb. Met Ankie Kleinheerenbrink heb ik af en toe nog contact. Verder niet, maar dat neemt niet weg dat ik met een heel positief gevoel terugkijk op de tijd dat mijn man daar burgemeester was.’

PS Binnenkort op Wegdam Nieuws deel 2 met meer informatie over de beide burgemeesters van Ambt-Delden.

Hieronder nog wat foto’s.