Archiefbescheiden Ambt-Delden krijgen nieuwe bestemming

Het college van burgemeester en wethouders heeft op dinsdag 21 oktober 2025 verklaart dat archiefbescheiden van de voormalige gemeente Ambt Delden over de periode 1818-2000 zijn overgebracht naar de archiefbewaarplaats. Hierbij is ook een beluit genomen met betrekking tot de beperking openbaarheid archiefbescheiden. De verklaring en het besluit zijn gepubliceerd op overheid.nl.

Archiefwet

Op grond van de Archiefwet 1995 dienen archiefbestanden ouder dan 20 jaar overgebracht te worden naar een archiefbewaarplaats. Na de overbrenging zijn de archiefbestanden in principe openbaar en voor iedereen toegankelijk, tenzij er (tijdelijk) beperkingen aan de openbaarheid zijn opgelegd voor bepaalde dossiers.

Het archief van de voormalige gemeente Ambt Delden is bewerkt door het bureau DOXsupport, een gespecialiseerd bedrijf in het bewerken van digitale en analoge archieven.

Geschiedenis van gemeente Ambt Delden

Gemeente Ambt Delden ontstond op 1 juli 1818 als zelfstandige gemeente. Het betrof een uitgestrekte gebied met een uitgesproken landelijk karakter. Ambt Delden omvatte de dorpskernen Bentelo en Hengevelde en de buurtschappen Azelo, Deldenerbroek, Deldeneresch, Wiene en Zeldam. 

Van oudsher werkte het merendeel van de bevolking in de landbouw of daaraan gerelateerde bedrijven. Door ontginning van grote complexen woeste grond konden jonge boeren een bestaan opbouwen. In 1947 bood de landbouw aan 69% van de totale beroepsbevolking werk. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde dit. Overheidsmaatregelen om het natuurschoon te behouden leidden ertoe dat er nog nauwelijks woeste grond beschikbaar was voor ontginning. Doordat er grote industriecentra rondom de gemeente lagen en door de betere ontsluiting van het platteland ontstond de behoefte aan woonkernen. Hierdoor veranderde de gemeente van een zuiver agrarische gemeente tot een gemeente met een gemengd karakter.

Bijzonder dossier

In het archief van gemeente Ambt Delden is een bijzonder dossier aangetroffen over Joods Zionistische jongeren die, vóór de oorlog, in Nederland werden opgeleid om de toekomstige staat Israël te helpen ontwikkelen. In Ambt Delden kregen 12 jongeren een agrarische opleiding bij boeren in met name Wiene en Deldenerbroek. De meeste jongeren waren van Duitse afkomst, maar er waren ook jongeren afkomstig uit Oostenrijk en Slowakije.

Bombardement Hengevelde

Op 17 juli 1943 steeg een formatie van 207 B-17 bommenwerpers op met als doelwit Hamburg, in Noord-Duitsland. Vanwege slechte weersomstandigheden kreeg de formatie onderweg het signaal om terug te keren. Het merendeel van de toestellen keerde terug met hun bomlading aan boord. Een deel van de formatie wierp alsnog zijn bommen af op wat zij dachten een “gelegenheidsdoel” in Duitsland te zijn. Het bleek echter Hengevelde te zijn. Er werden 50 tot 60 brisantbommen afgeworpen op het kleine dorpje. De gevolgen waren verschrikkelijk. De rooms-katholieke kerk werd onherstelbaar beschadigd, 50 huizen werden zwaar beschadigd of verwoest en ook Wehrmacht-barakken werden geraakt. Hengevelde had die dag 6 doden te betreuren.

Waardevolle bron voor historisch onderzoek

Ook biedt het archief inzicht in bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen binnen de voormalige gemeente Ambt Delden. De aanwezige stukken vormen een waardevolle bron voor historisch onderzoek naar lokale besluitvorming, ruimtelijke ordening, economische activiteiten en sociale verhoudingen in de regio. 

De inventarissen van de archieven zijn beschikbaar via www.hofvantwente.nl/bestuur-en-organisatie/gemeentearchief. Wilt u dossiers inzien? Stuur dan een e-mail naar [email protected] om een afspraak te maken.