Enkele overleveringen uit de Tweede Wereldoorlog in Hengevelde (Benny Brummelhuis)
Via diverse mondelinge overleveringen is bekend dat er in Hengevelde tijdens de Tweede Wereldoorlog twee zoeklichten hebben gestaan. Deze stonden net iets buiten het dorp, tegenover de boerderij van de familie Pelle aan de huidige Haaksbergerstraat 6. Op deze locatie stonden tevens één of twee barakken. Zoeklichten zijn grote schijnwerpers die in de Tweede Wereldoorlog werden gebruikt om in het donker de geallieerde vliegtuigen op te sporen. Als er een geallieerd vliegtuig in het vizier kwam, dan gingen de Duitse jachtvliegtuigen er meteen achteraan. Deze jagers stonden opgesteld op vliegveld Twente en konden zeer snel ter plekke zijn. De geallieerde vliegtuigen vlogen ‘s nachts zeer laag om op deze manier letterlijk onder de radar te blijven. Wanneer ze ontdekt werden, maakten ze zo snel mogelijk hoogte. De zoeklichten zorgden ervoor dat de vliegtuigen in beeld kwamen en bleven, om zo de Duitse jagers bij te staan. Het is niet bekend of het luchtafweergeschut “FLAK” in Hengevelde en nabije omgeving werd ingezet. FLAK staat voor Flugabwehrkanone. Het lijkt er op dat de “FLAK” hier niet gebruikt is, want van de ooggetuigen kon niemand zich een luchtafweergeschut herinneren. Het is ook niet aannemelijk, juist omdat vliegveld Twente zo dichtbij lag. Volgens één ooggetuige en één indirecte bron zou er ook bij “Pieperiet” mogelijk een zoeklicht hebben gestaan. “Pieperiet” ligt aan de huidige Bentelosestraat vlakbij de rotonde met de Haaksbergerstraat. Het is echter zeer twijfelachtig of er bij “Pieperiet” daadwerkelijk zoeklichten hebben gestaan.
De bewoners van het erf hebben er nooit iets over gehoord en verder zeggen drie ooggetuigen, die dicht in de buurt woonden, zich er niets van te kunnen herinneren. Opmerkelijk genoeg maakten deze drie ooggetuigen wel gewag van de zoeklichten tegenover Pelle. Wel hebben er bij “Pieperiet” één of twee barakken gestaan. Mogelijk kan dit de eventuele zoeklichten verklaren. Helaas kon hierover geen duidelijkheid worden verkregen.
Sabotage aan de telefoonkabel bij het erve Rouwenhorst.
<<Cafe de Witte na een bombardement
In de Tweede Wereldoorlog liep er een telefoonkabel van de Duitse barakken in Sint Isidorushoeve naar het zogenaamde “Lunapark” bij Goor (Lunapark was in de volksmond de naam van een Duitse radaropstelling). De barakken in Sint Isidorushoeve stonden aan de huidige Beckummerweg, iets buiten het dorp dichtbij het gemeenschapshuis ’t Meuken. Het “Lunapark” bij Goor bevond zich aan het Twentekanaal aan de huidige Rondweg. Vanaf de Hengelerbrug gezien is dit links, circa 500 meter voor de Weldammerbrug. Bij het erve Rouwenhorst, gelegen tussen Sint Isidorushoeve en Hengevelde, werd na verloop van tijd de telefoonkabel gesaboteerd. Men had in het donker de kabel doorgeknipt. Grobbink, de boer op het erve Rouwenhorst, werd daarvan beschuldigd en daarom opgepakt. Na enkele dagen kwam hij weer vrij. Het erve Rouwenhorst bevindt zich nu aan de Goorsestraat 168 in de gemeente Haaksbergen. De telefoonkabel was bevestigd aan houten palen, eigenlijk ruwe boomstammetjes. Deze kabel hing slechts enkele meters boven de grond en was dus een gemakkelijke prooi. Later werd er een kabelwacht georganiseerd, waarvoor Nederlanders werden gerekruteerd. Dit waren geen vrijwilligers, maar ze werden hiertoe gedwongen. De mensen die kabelwacht liepen, kregen een houten geweer in de hand gedrukt. Van deze namaakwapens moest kennelijk preventieve werking uit gaan.
Linksvoor staat café de Witte. Op deze locatie bevindt zich nu de Kolenbrander.
De zoeklichten bij Pelle
Een vliegtuig gecrasht in Hengevelde In Hengevelde zijn er al jarenlang herinneringen aan een neergestort vliegtuig in de Tweede Wereldoorlog. Echter de details ontbraken, totdat iemand spontaan begon over een neergestort jachtvliegtuig. Gelukkig kon een andere ooggetuige het verhaal bevestigen en aanvullen. Om een zo nauwkeurig mogelijk beeld te krijgen werden beide personen onafhankelijk van elkaar geïnterviewd. Op zaterdag 20 januari 1945 is er in Hengevelde een geallieerde jager neergestort tijdens een duikvlucht. Deze jager vloog samen met 3 á 4 andere geallieerde jagers boven Hengevelde. Voor zover bekend was tot in de wijde omtrek geen Duitse jager te bespeuren.
Het paard en de wagen van Jans Hartgerink (Leenk) stonden die zaterdagmorgen voor het huis van Ferdinand Broekhuis op de Bentelosestraat, met de neus in de richting van café de Witte. Plotseling werden zij vanuit een duikvlucht bestookt. De woning van Ferdinand Broekhuis is nu Bentelosestraat 5 in Hengevelde. Hartgerink was melkrijder voor de firma Brummelhuis (de Bleume). Hij was even bij Broekhuis naar binnen gegaan voor een kopje koffie. Dit was zijn geluk, want anders had hij het niet overleefd. Het paard raakte door de kogelregen ernstig gewond aan de achterbenen en moest worden afgemaakt. Tijdens deze duikvlucht koerste de geallieerde jager richting het huis van Klaver, waarbij ter hoogte van Pieperiet een boom geraakt werd. (Klaver is nu Goorsestraat 3 en Pieperiet Bentelosestraat 1). Hierdoor veranderde de geallieerde jager ineens van richting en hoogte, koerste daarbij recht op café de Witte af en vloog daar dwars door het dak. In de slaapkamer boven, lag een zieke man uit Millingen op bed. Het dak ging er letterlijk af en de zieke man keek in één keer naar een nagenoeg blauwe hemel. Hij had geluk en kwam er vrijwel zonder kleerscheuren vanaf. De piloot, John Evertson, was minder fortuinlijk: hij overleed ter plekke. Het geallieerde jachtvliegtuig vloog daarna dwars door een schuur en kwam uiteindelijk in het weiland van de familie Rupert terecht en bleef daar liggen. De motor raakte hierbij los van het vliegtuig en vloog als een brandende fakkel richting het huis van de familie Roetgerink (‘t Root). Dit is nu Bretelerstraat 20. Bij de put op het erf van de familie Roetgerink kwam de motor uiteindelijk tot stilstand. Het vliegtuig heeft nog lang in het weiland gelegen. Het bewuste weiland is nu een deel van “Sportpark Ruperts Erve”. Volgens één ooggetuige heette de piloot John Evertson, mogelijk is dit Everson. De broer van deze ooggetuige zou na het overlijden van de piloot, zijn identiteitskaart hebben gezien. Helaas kon deze informatie niet geverifieerd worden. Naast genoemde ooggetuigen werd er ook nog een indirecte bron geraadpleegd, namelijk een zoon van de melkrijder.
Kaart met de route die de geallieerde jager aflegde vanaf de duikvlucht tot en met de crash. De zwarte pijlen geven de route van de geallieerde jager weer, waarbij de rode pijlen het traject van de losgerukte motor aanduiden.
Een zoeklicht in Markvelde In Markvelde hadden de Duitsers, volgens ooggetuigen, een zoeklicht geplaatst tegenover het erve Bisperink aan de huidige Oude Deldensestraat 7. Hier stond slechts één zoeklicht en een barak. Dit zoeklicht stond niet ver van de weg af. De generator stond een eindje verderop.
Kaart met de locaties bij Bisperink. “A” is de locatie van het zoeklicht,“B” is de barak en “C” de generator die het zoeklicht van stroom voorzag.
Geallieerde bommenwerpers bijna in het vizier Op een avond vlogen er, op terugtocht uit Duitsland, geallieerde bommenwerpers over Markvelde. Het zoeklicht werd aangezet en men probeerde de vliegtuigen in het vizier te krijgen. Hierop reageerde één van de bommenwerpers door een parachute te laten vallen met daaraan een magnesiumlicht. Bij verbranding van magnesium ontstaat een opmerkelijk fel wit licht. Hierdoor werden de Duitsers verblind. Meteen daarna nam de boordschutter van de bommenwerper het zoeklicht onder vuur. Hoewel het zoeklicht niet geraakt werd, hebben de Duitsers het zoeklicht wel snel gedoofd.
