De Oude Doos: ‘Hutt’n Klaos, mien vader hee hem wel gekend’

Welkom bij ‘Uit de oude doos’.  Een rubriek waarin we artikelen uit vervlogen tijden herbeleven. Het is bijzonder om stil te staan bij een tijdperk waarin de wereld er anders uitzag en denkwijzen een andere kleur hadden. Laat de nostalgie de boventoon voeren terwijl we samen terugblikken op herinneringen die nog altijd warmte oproepen. Vandaag presenteren we een gesprek uit februari 1973 met:

Elfers Dika, de weduwe Leferink, Ambt-Delden’s oudste inwoonster

Elfers Dika wordt op 17 december 1973 99 jaar. Ze hoopt op die dag tevens het eerste lustrum te mogen vieren als oudste inwoonster van de gemeente. Aan de Slotsweg, waar ze bij haar broer inwoont, zochten we haar op.

Vijfen-twintig borrels voor een gulden

Ze vertelt dat ze in 1875 is geboren. Haar ouderlijk huis stond toen op ’t Slot in de Slotshoek. Voordat de familie Leferink daar kwam te wonen, heeft er een kerk gestaan. Elfers Dika had één broer en ze heeft 6 klassen van de lagere school doorlopen. Ze voelt zich nog goed gezond, maar “het zién” zegt ze, “wordt er niet beter op.”

Vrolijk vertelt ze verder:

“Wie hain in die daoge mar één meester op schoole en één noar d’n koster. D’n môsse eers van Deep’n komn lop’n en soms natuurlijk weerumme. Hee had aait klompke an.”

Straten bestonden er toen nog niet, het was één en al zandweg. Leerplicht kende men ook nog niet. “Dat stak mij te nog”, aldus Dika. Ze vertelde dat er in haar “noeztijd” geen auto’s of fietsen kenden. Ze heeft dan ook nog nooit zelf op een fiets gezeten.

“In m’n jeugdtijd,” zo zegt ze, “bestond Hengevelde voor het grootste gedeelte uit dennenbos en veld. Daar was nog geen melkfabriek, geen molen en de kerk stond op de plek waar nu de Koster (Brinkman) woont. De smederij Pelle was aan de andere kant van de weg waar de kerk er toen stond. Assink en Varenbrink bestonden toen ook nog niet. Kranten en radio kende men in die tijd niet. Voetbal en dansen was er voor de jeugd toen niet bij.

Verkering
Verkering krieg’n,” zo zegt Dika, “kon vroeger alleen maar op ne brulfte. De feest’n wodn hool’n op ne delle en der wern aait volle fresel dronk’n.” En daar gingen we, zo zegt ze, altijd lopend naartoe. “En,” zegt Dika, “bienea op elke brulfte spéln Gait Jan oet Eibarg’n op ziene viole en dat was dan onze muziek. Zo’n brulfte was dan,” zo zegt ze, “altijd om 10 uur afgelopen.”

Drie kerken
Elfers Dika heeft negen pastoors en drie kerken in Hengevelde meegemaakt. De namen van alle pastoors kan ze ons precies in volgorde opnoemen. “Op de collecteschaal kwamen halve en hele centen te liggen, ’ne stuuver zag ie nooit,” aldus Dika.

Medische zorg
Naar de dokter werd er in die tijd niet zo snel gelopen. Iedereen moest dat zelf betalen. In noodgevallen kwam de dokter te paard vanuit Haaksbergen. Voor de minder spoedeisende gevallen moest hij te voet vanuit Goor komen. Ja, een soort “tandarts” hadden ze toen in Hengevelde wel.

“Hij heette De Grefte en ’t was nen gewoon boernknech en hij dee alles met ene tange. En as hee nen taand mos trek’n dan hee lie nen kop tussen de knee en dan mos ie lien, verdoom’n harre nog nooit vanne heurt,” aldus de aan het woord zijnde Elfers Dika.

Ja, zo zegt ze, ik heb in mijn leven heel wat kilometers gelopen. “M’n man heb ik leren kennen op een bruiloft in Enschede. Joa,” zegt Ambt-Delden’s oudste inwoonster, “mien Graads mos nog wa wat veurt vri’jn over heb’n, eerst met nen stoomtrein van Enschede noar Hoksebarge en dan van daar loop’n noar Hengevelde en zo ook weerumme, iedre wekke.” Toch vond ze die tijd wel gezellig. “Je kon wel lachen en er werd veel gebuurd om ’t losse vuur.”

Elektriciteit
Ook de weduwe Leferink heeft minder mooie tijden gekend. In 1890 was er op een gegeven moment nergens aan petroleum te komen, hetgeen inhield dat er geen verlichting was. Elektriciteit en gas waren er toen nog niet. Dan moest het open vuur dienst doen als verwarming en zorgde het tevens voor de verlichting.

Tweemaal in het jaar was er groot feest voor de mannen, op nieuwjaarsdag en Driekoningen. “Dan kwam’n de keerls altied mooi zat in hoes. Veur ne gulden konn ze 25 borrels koop’n en dat deen de meest’n dan ok wa.”

“In mijn tijd,” vertelde Dika, “bestond er nog geen kapper. De dames droegen een knipmuts en de heren moesten zichzelf redden.”

“De pet op ’n kop en alles wat er onderoet kwam, wern der offe snene,” aldus de in fraai dialect sprekende Elfers Dika.

Hutt’n Kloas
“Hutt’n Kloas,” zo besluit ze haar verhaal, “heeft wel belt geleefd en die woonde op het ‘Bolschers Bienet’. Mien vader hee hem wel gekend. Hutt’n Klaos, zijn eigenlijke naam is Ter Grifte,” aldus Dika, “was een man die op zijn eentje zes zigeuners uit het café van Varenbrink (red.) trommelde. Hij was getrouwd met een Duitse vrouw. Nen keer had hij z’n trommel en was er onwies wat in de knuuste had.”